Een elegante, lange vrouw komt mijn praktijk binnen. In haar intakeformulier heb ik al kunnen lezen wat de situatie is: ze heeft een affaire gehad met een collega en twijfelt over haar huwelijk. Haar man weet niet van het overspel en de verliefdheid. Wel beseft hij dat ze huwelijksproblemen hebben, ze zijn in relatietherapie geweest. Sinds een paar weken hebben ze een proefscheiding en wonen ze afwisselend bij de kinderen en alleen. De proefscheiding is haar initiatief. Ze hoopt zo een keuze te kunnen maken: blijven of scheiden. En daar wil ze ook mijn hulp bij.
Eenzaam in het huwelijk
Bij de eerste sessie maken we kennis en leer ik meer over haar achtergrond, huwelijk en de relatietherapie. Ze had een vol, enerverend levend met haar man, ze waren beide heel ambitieus. Maar toen ze kinderen kregen, verschoven haar prioriteiten. Werk was nog steeds belangrijk, maar het gezin kwam op de eerste plaats. Haar man bleef echter veel uren maken, werkte ’s avonds ook thuis en plooide zijn leven rondom werk. Voor haar gevoel stond ze er alleen voor met de kinderen en deed hij alleen iets als zij daar om vroeg. Ze voelde zich steeds eenzamer en teleurgesteld, maar dat uitte ze niet. Zoals in veel huwelijken ruzieden ze over rommel, de kinderen ophalen en irritante gewoonten, en bleef waar het werkelijk om gaat onbenoemd.
Ben ik belangrijk voor je?
De Amerikaans relatietherapeut Sue Johnson koppelde de hechtingstheorie van Bowly aan relatieproblemen. Deze hechtingstheorie komt erop neer dat het voor kinderen belangrijk is om te merken dat ze op hun ouders kunnen bouwen en ze kunnen vertrouwen. Dat ze er onvoorwaardelijk voor hen zijn. Johnson zag dat dit in relaties ook speelt. Je moet voelen dat je belangrijk voor de ander bent, dan je op hem kunt rekenen, anders ontstaan er problemen. Het gaat dus bijvoorbeeld niet werkelijk om het dopje van de tandpasta, maar als je partner ondanks herhaald verzoek nog steeds het dopje niet op de tube draait, kun je het gevoel krijgen dat je er kennelijk niet toe doet voor je partner. De mate waarin dit zo werkt, hangt af van je hechtingsstijl. Zo hebben mensen met een angstige hechtingsstijl sneller het gevoel dat ze niet op hun partner kunnen rekenen en meer bevestiging nodig. Mensen met een vermijdende hechtingsstijl hebben juist veel ruimte nodig. En een veilig gehechte partner kan zowel met intimiteit als autonomie goed omgaan. Voor hem of haar voelt een relatie solide, terwijl het voor een angstig gehecht persoon kan voelen als een kaartenhuis. (Hier lees je meer over het verband tussen hechtingsstijl en vreemdgaan.)
Neerwaartse spiraal in je relatie
Als je (onbewust) het gevoel hebt dat je niet belangrijk voor je partner bent, ga je je emotioneel terugtrekken, kritiek geven, of ander protestgedrag vertonen: aandacht eisen, je heel onafhankelijk gedragen, cynische opmerkingen maken, seks weigeren, etcetera. Daardoor komt de relatie in een negatieve spiraal. Als je je bewust bent van je gevoelens en behoeften en deze kunt uiten, kan dit vaak voorkomen worden. Het probleem is vaak dat mensen door drukke levens niet stilstaan bij hun gevoelens en behoeften en relaties in een neerwaartse spiraal komen.
Wat zocht je bij de ander?
Bij mijn klant was de onvrede en emotionele afstand in haar huwelijk gegroeid. Daardoor was er ruimte ontstaan voor een ander. Ze werd verliefd op een vakgenoot die ze op een congres ontmoette. In de tweede sessie praten we vooral daarover. Wat zocht ze? Welk deel van haar kreeg ruimte bij die ander? Het bleek dat ze met de ander goed kon praten, ze voerden persoonlijke gesprekken. Bij hem was ze een vrouw die niet alleen sterk, maar ook kwetsbaar en gevoelig was. Hoewel affaires een groot risico zijn, voelen ze vaak als een veilige plek om andere kanten van jezelf te laten zien. Kanten die onderdrukt of onderontwikkeld waren. In de bubbel die een affaire vormt, kun je je vrijer voelen dan bij iemand die je al lang kent en die al een beeld en verwachtingen van je heeft. Nieuwe kanten van jezelf tonen in je vaste relatie, daar is moed voor nodig. En het lukt niet altijd.
Waarom ging ze vreemd?
We onderzoeken wat mijn klant zocht. Ze is rationeel opgevoed en ook voor haar man zijn emoties en kwetsbaarheden onwennig. Dat maakte het erg moeilijk om te de diepgang te komen die ze zocht. De relatietherapie hielp belangrijke behoeften uitspreken, maar het verbeterde de communicatie niet en er veranderde weinig. Ook de betrokkenheid van haar man bij het gezin bleef mager. Na de dood van haar moeder een jaar geleden, was de noodzaak voor het gevoelige, emotionele deel van mijn klant steeds groter om ruimte te nemen. Dat lukte niet in haar huwelijk, en toen daarbuiten een kans kwam, pakte ze die. Het betekenis van het vreemdgaan is niet hetzelfde als het goedpraten. Het geeft wel belangrijke inzichten over jezelf of je partner die is vreemdgegaan.
Proefscheiding na affaire
Als ik haar voor de derde keer zie praten we over de proefscheiding. Ze vindt het prettig om tijd voor zichzelf te hebben, om niet steeds de zorg voor de kinderen te hebben en met haar man te moeten omgaan. Haar voormalige minnaar ziet ze niet meer. Zo probeert ze duidelijkheid te krijgen. Echter betekent uit het oog niet uit het hart, verliefdheid duurt gemiddeld anderhalf jaar en verdwijnt als er irritaties ontstaan, wat nu niet gebeurt. Op mijn vraag naar haar gevoelens antwoordt ze ook dat ze inderdaad nog veel aan hem denkt. Een partner komt er in een vergelijking hier bekaaid af. Ik hoor dat ze ook weinig praat met haar man, beide vinden dat erg lastig en gaan goede gesprekken uit de weg. Dit is het oude patroon dat voor verwijdering zorgt. Op korte termijn voorkomt het pijnlijke gesprekken, maar op lange termijn groeit de afstand. Ze heeft dus wel meer rust, maar nog steeds weinig verbinding met haar man en intense gevoelens voor haar voormalige minnaar.
Werkt een proefscheiding na affaire?
Als er veel boosheid is en de bedrogen partner heeft weinig grip op zichzelf, kan dit de relatie verder beschadigen. Zeker als er ook kinderen zijn, kan het dan wijs zijn om tijdelijk apart te wonen. Maar dan wel met geregeld tijd samen voor goede gesprekken. Ik heb vaak meegemaakt dat de partner die vreemdgaat ergens anders gaat wonen om tot een besluit te komen, maar zie niet dat dit effectiever is dan thuis blijven wonen. Een proefscheiding helpt wel als je eigenlijk al besloten hebt om te scheiden of daar sterk naar neigt. Je kunt dan een beetje ervaren hoe het is om gescheiden te zijn. Een scheiding is erg ingrijpend en het is altijd verstandig om de tijd te nemen voor zo’n belangrijke beslissing, om spijt te voorkomen en om te zorgen dat sterke emoties zoals verliefdheid, boosheid en gekwetstheid niet met je aan de haal gaan. Belangrijk is om verwachtingen uit te spreken. Zien jullie het als een time-out, of als een mogelijkheid om te onderzoeken of jullie willen scheiden?
Niet een kwestie van willen, maar kunnen
Mijn klant is gewend dat als ze maar genoeg haar best doet, ze haar doelen bereikt. Ze worstelt nu. Er is de afgelopen jaren veel afstand tussen hun ontstaan en het is erg moeilijk om over gevoelens met elkaar te praten. Als ik vraag of het een kwestie is van willen of kunnen, ontdekt ze dat ze de moeite niet meer kan opbrengen. Ze heeft haar inzet de afgelopen maanden uit haar tenen moeten halen, en het is op. Bij het laatste gesprek vertelt ze dat ze besloten heeft om te scheiden. De dood van haar moeder heeft haar bij diepere lagen van zichzelf gebracht en het lukt niet om een diepere verbinding met haar man te krijgen. Ze vindt het alleen wonen fijn en ook het co-ouderschap gaat goed. Haar man is nu veel meer betrokken bij de zorg voor de kinderen, wat ze als een positieve ontwikkeling ziet. Ze neemt het besluit na vele maanden inspanning nu vrij makkelijk. Misschien dat ze onbewust de proefscheiding vooral als een test zag of het beviel en niet als een time-out.